EDUKACJA CZYTELNICZA, MEDIALNA I INFORMACYJNA

11. KWIETNIA DZIEŃ RADIA

15 kwietnia 202015 kwietnia 2020 admin Aneta

11 kwietnia obchodzony jest Dzień Radia. Z tej okazji prezentujemy historię tego wynalazku, który miał ogromne znaczenia dla całej ludzkości.

Guglielmo Marconi i początki radia

– Marconiemu się udało, bo był człowiekiem zbyt mało wykształconym i nie wiedział, że to co chce zrobić jest niemożliwe – mówił na antenie PR Bolesław Orłowski – Edisonowi też się wydawało, że pewne rzeczy są możliwe, chociaż specjaliści uważali je za niemożliwe.

Guglielmo Marconi, aut. nieznany (1937), Wikipedia/dp

2 czerwca 1897 Guglielmo Marconi uzyskał patent na radio.

Kiedy w połowie XVII wieku Cyrano de Bergerac marzył o książce, która „nie posiada ani stronic, ani liter; którą żeby zrozumieć – potrzebne są tylko uszy” nikt nie sądził, że znajdzie to kiedyś odzwierciedlenie w rzeczywistości. 200 lat później z połączenia telegrafu Samuela F. Morse’a, telefonu Aleksandra G. Bella, fonografu Thomasa A. Edisona i teorii fal elektromagnetycznych Jamesa C. Maxwella – powstało radio.

– Marconiemu chodziło o całkiem nową rzecz pod względem jakości, a mianowicie o wysłanie wiadomości bez drutu – mówił historyk techniki Bolesław Orłowski w audycji Elżbiety Kollat.

Od Herzowa do Marconiego

W 1887 roku Heinrich Herzow udowodnił, że fale elektromagnetyczne naprawdę istnieją. W 1891 roku Edouard Branly stworzył detektor do wykrywania fal Hertza, a rosyjski pionier radiotelegrafii Aleksander S. Popow cztery lata później skonstruował pierwszy odbiornik do odbierania tych fal i elektromagnetyczną antenę.

Zwieńczeniem tych następujących po sobie genialnych odkryć było wysłanie 28 marca 1899 przez Guglielmo Marconiego pierwszego radiotelegramu ze stacji South Foreland w Anglii do oddalonej o 50 km miejscowości Wimereux we Francji. Za datę powstania radia uznaje się jednak rok 1901, kiedy to Marconiemu udało się przesłać sygnał radiowy przez Atlantyk.

– Marconiemu się udało, bo był człowiekiem zbyt mało wykształconym i nie wiedział, że to co chce zrobić jest niemożliwe – mówił gość audycji o wynalazcy radia. – Edisonowi też się wydawało, że pewne rzeczy są możliwe, chociaż specjaliści uważali je za niemożliwe.

Kto był pierwszy?

Drugim do piastowania miana twórcy radia był Nicola Tesla. Ten skonstruował cewkę wysokonapięciową wysyłającą silne fale elektromagnetyczne, Marconi urządzenie to bez jego zgody wykorzystał przy konstrukcji swojego radia. Tesla również pracował nad urządzeniem, które mogłoby odbierać fale elektromagnetyczne, ale w 1900 roku o kilka dni w pokazaniu światu radia ubiegł go Marconi.

Co ciekawe, obaj konstruktorzy przez lata procesowali się w celu rozstrzygnięcia sporu, który z nich był pierwszy. Gugliemo Marconi za konstrukcję radia otrzymał Nagrodę Nobla. Ostatecznie w 1945 roku Sąd Najwyższy w USA prawa patentowe do radia przyznał Tesli, lecz nastąpiło to dopiero po jego śmierci. Dlatego do dziś za pioniera radiofonii uznaje się Guglielmo Marconiego.

Medium dla każdego

Potencjał wynalazku Marconiego dostrzegła od razu marynarka wojenna i jeszcze zanim odbiornik radiowy trafił do szerokiego grona odbiorców z wysyłania informacji drogą radiową korzystało już wojsko.

Wynalazek radia zrewolucjonizował świat mediów. Informacje mogli odbierać także ludzie słabo wykształceni i biedni, których nie było stać na regularne kupowanie gazet. Radio umożliwiło przekazywanie informacji na duże odległości, a z możliwości jakie dawało nie wahali się korzystać także politycy, tacy jak Adolf Hitler czy Richard Nixon.

Po śmierci wynalazcy radia, Guglielmo Marconiego, uczczono jego pamięć minutą ciszy w eterze.

Magia radia – krótka historia polskiej radiofonii

13 lutego obchodzony jest Światowy Dzień Radia, który proklamowany został przez Organizację Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury UNESCO w 2011 roku.

Święto ustanowiono, by upamiętnić inaugurację rozgłośni Narodów Zjednoczonych i obchodzone jest we wszystkich krajach ONZ.

– Radio to jest magiczne miejsce – mówił Andrzej Krusiewicz, spiker radiowy i przewodnik po radiowych zakamarkach, w filmie przygotowanym w 2017 roku na Noc Muzeów.

Zobacz, jak wygląda Polskie Radio od środka. Posłuchaj, jakie kryje tajemnice:

Stany Zjednoczone były pierwsze

Pierwszym krajem, w którym rozpoczęto regularne nadawanie programu radiowego były Stany Zjednoczone w 1920 roku. Dwa lata później powstało brytyjskie BBC. Pierwszą audycję na ziemiach polskich nadano 1 lutego 1925 roku. W 1926 roku Polskie Radio zaczęło nadawać stały program radiowy. Tym samym odbudowywująca się po latach zaborów Polska bardzo szybko dołączyła do światowego grona nadawców.

Od Lwowa przez Kraków, Warszawę i Poznań

Wkrótce zaczęły powstawać – często z inicjatywy mieszkańców poszczególnych regionów – rozgłośnie lokalne Polskiego Radia. 15 lutego 1927 roku jako pierwsza po Warszawie, program zaczęła nadawać rozgłośnia krakowska. 24 kwietnia 1927 roku wystartowało Radio Poznań. Na falach tej anteny 11 sierpnia 1929 roku przeprowadzono pierwszą w historii polskiej radiofonii relację z meczu. Miłośnicy piłki nożnej mogli w swoich domach posłuchać przebiegu spotkania Warta Poznań – Philips Eindhoven. 4 grudnia 1927 roku uruchomiono radiostację na Górnym Śląsku. W 1928 roku ruszyło Radio Wilno, a w 1930 Radio Lwów. Nadawana przez tę antenę audycja „Wesoła Lwowska Fala”, której głównymi bohaterami byli Szczepcio i Tońcio, czyli Kazimierz Wajda i Henryk Vogelfänger, zapisała się złotymi głoskami w dziejach polskiej radiofonii.

Nadawanie sygnału było możliwe, dzięki masztowi radiowemu w Raszynie. W okresie międzywojennym nadajnikiem o największej wówczas mocy w Europie.

Początkowo radio pełniło przede wszystkim funkcję przekaźnika treści muzycznych i kulturalnych. Z czasem zaczęło odgrywać coraz większą rolę jako źródło informacji, stając się nieodłączną częścią życia codziennego.

Podziemna „Błyskawica” i „Solidarność”

Radio szczególnie ważną rolę odegrało w trudnych dla Polaków momentach historii. Za pośrednictwem radiowych fal poinformowano o wybuchu II wojny światowej oraz relacjonowano przebieg wojny obronnej. W 1944 roku, w warunkach konspiracyjnych, powstało podziemne Radio „Błyskawica”, które przekazywało informacje o przebiegu powstania warszawskiego, wypędzeniu ludności z miasta, sytuacji w obozie przejściowym w Pruszkowie i innych ważnych wydarzeniach.

Po II wojnie światowej reaktywowano działalność Polskiego Radia. Już w 1949 programów nadawanych przez rozgłośnię można było posłuchać w całej Polsce. W latach 50. Polskie Radio przeszło znaczną modernizację techniczną. W 1973 roku zaczęto nadawać Program II Polskiego Radia.

W okresie PRL, kiedy radio stało się jednym z kanałów propagandy władz komunistycznych, ważną rolę w przekazywaniu obiektywnych informacji odegrały zagraniczne rozgłośnie, szczególnie Radio Wolna Europa. Dzięki stacji można było posiąść wiedzę o wydarzeniach, do których emisji nie dopuszczała cenzura. Radia Wolna Europa można było posłuchać już w 1952 roku. Władze PRL intensywnie zagłuszały nadawanie sygnału, a za słuchanie stacji groziły surowe represje.

Radio odegrało także ważną rolę podczas stanu wojennego. W Warszawie, Wrocławiu, Toruniu, Świdniku i Puławach zaczęto nadawać program „Radia Solidarność”, które traktowano jako jedną z form oporu wobec delegalizacji związku NSZZ „Solidarność”.

Na fali transformacji ustrojowej 31 grudnia 1993 roku Polskie Radio stało się spółką akcyjną Skarbu Państwa. Program – zarówno za pomocą fal radiowych, jak i w internecie – nadaje do dzisiaj.