ŻOŁNIERZE WYKLĘCI

NIEZŁOMNI
Oni nie prosili,
Nie kłaniali się w pas.
Oni uwierzyli.
Tak nam dopomóż!
Przyszedł nasz czas!

Oddawali życie
Wierząc w słuszność
Sprawy.
Krew popłynęła obficie.
Jedyna droga by naród
Zbawić?

Czas powstać,
Uszanować ich los
Wilczy.
Gdzieś w oddali
Odzywa się głos:
Wygrali!
I milczy…

 

„Żołnierze Wyklęci” byli żołnierzami polskiego powojennego podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego, którzy stawiali opór sowietyzacji Polski i podporządkowaniu jej ZSRR. Walcząc z siłami nowego agresora, musieli  zmierzyć się z ogromną, wymierzoną w nich propagandą Polski Ludowej, która nazywała ich „bandami reakcyjnego podziemia”. Z kolei osoby działające w antykomunistycznych organizacjach i oddziałach zbrojnych, które znalazły się w kartotekach aparatu bezpieczeństwa, określono mianem „wrogów ludu”. Mobilizacja i walka Żołnierzy Wyklętych była pierwszym odruchem samoobrony społeczeństwa polskiego przeciwko sowieckiej agresji i narzuconym siłą władzom komunistycznym, ale też przykładem najliczniejszej antykomunistycznej konspiracji zbrojnej w skali europejskiej, obejmującej teren całej Polski, w tym także utracone na rzecz Związku Sowieckiego  Kresy Wschodnie II RP.

Uczestników ruchu partyzanckiego określa się też jako „żołnierzy drugiej konspiracji” lub „Żołnierzy Niezłomnych”. Sformułowanie „Żołnierze Wyklęci” powstało w 1993 roku – po raz pierwszy użyto go w tytule wystawy „Żołnierze Wyklęci – antykomunistyczne podziemie zbrojne po 1944 r.”, zorganizowanej przez Ligę Republikańską na Uniwersytecie Warszawskim. Jego autorem był Leszek Żebrowski.

Liczbę członków wszystkich organizacji i grup konspiracyjnych szacuje się na 120-180 tysięcy. Większość akcji oddziałów podziemia antykomunistycznego było wymierzonych w oddziały zbrojne UB, KBW czy MO. Podziemie niepodległościowe aktywnie działało też na Kresach Wschodnich, szczególnie na ziemi grodzieńskiej, nowogródzkiej i wileńskiej. Ostatnim członkiem ruchu oporu był Józef Franczak ps. „Lalek”, który zginął w obławie w Majdanie Kozic Górnych pod Piaskami (woj. lubelskie) osiemnaście lat po wojnie – 21 października 1963 roku.  Żołnierzy Wyklętych dotknęły ogromne prześladowania. W walkach podziemia z władzą zginęło około 9 tys. konspiratorów. Kolejnych kilka tysięcy zostało zamordowanych na podstawie wyroków komunistycznych sądów lub zmarło w więzieniach. Wciąż są to szacunki. Wysiłek zbrojny i martyrologia drugiej konspiracji nadal wymagają badań.

Fenomen powojennej konspiracji niepodległościowej polega m.in. na tym, że była ona – aż do powstania Solidarności – najliczniejszą formą zorganizowanego oporu społeczeństwa polskiego wobec narzuconej władzy. Żołnierze Wyklęci dzięki swojej działalności przyczynili się do opóźnienia kolejnych etapów utrwalania systemu komunistycznego, pozostając dla wielu środowisk wzorem postawy obywatelskiej.

 

Bohaterowie z naszego regionu

Zdjęcie: ZSE w Świdnicy

Mieczysław Kijkowski był w szkole pierwszym zastępcą dyrektora. Urodził się 8 XI 1924 r. we wsi Baranowicze, w dawnym województwie nowogródzkim. Wcześnie osierocony, dzieciństwo spędził na Wileńszczyźnie u krewnych. Do szkoły podstawowej uczęszczał w Holszanach. W czasie II wojny światowej brał czynny udział w walce z hitlerowskim najeźdźcą. Był żołnierzem VI Batalionu kapitana „Pola” (Stanisława Dedalisa) 77 Pułku Piechoty Armii Krajowej w zgrupowaniu „Wschód”. Uczestniczył w różnych działaniach bojowych, m.in. w akcji „Ostra Brama” w Wilnie. Po 17 lipca służył w zwiadzie konnym w I Oddziale „Ziemi Wileńskiej” AK rotmistrza „Orłicza” (Władysława Kijkowskiego), walczył jako partyzant do lutego 1945 r. Po przybyciu na Ziemie Zachodnie był przez 3 lata (1947 – 1950) nauczycielem Szkoły Podstawowej w Radachowie, w obecnym województwie gorzowskim. Do szkoły średniej uczęszczał w Sulechowie w Zielonogórskiem. Po ukończeniu Studium Przygotowawczego na Wyższe Uczelnie wstąpił na Politechnikę Szczecińską na Wydział Inżynieryjno-Ekonomiczny. W r. 1958 uzyskał dyplom z tytułem magistra. Skierowany nakazem pracy do Wrocławia, był starszym ekonomistą w PKS-ie.

W lutym 1958 r. został zaangażowany do Technikum Ekonomicznego. Był wychowawcą chłopców w internacie i równocześnie prowadził lekcje arytmetyki i ekonomii. W r. 1961 zrezygnował z funkcji wychowawcy i został etatowym nauczycielem szkoły. W r. 1966 otrzymał nominację na kierownika, a następnie zastępcę dyrektora do spraw Wydziału Zaocznego. Na tym stanowisku miał do pokonania dużo trudności, gdyż ani kierownictwo, ani nauczyciele nie mieli doświadczenia w prowadzeniu tego rodzaju szkoły. Mimo to, przy współpracy z nauczycielami zatrudnionymi na WZ, postawił go na właściwym poziomie.

Od początku prowadził szeroką akcję propagowania WZ, aby zwerbować jak największą ilość słuchaczy. Wykonując obowiązki zastępcy dyrektora, prowadził lekcje ekonomii politycznej i arytmetyki w szkole młodzieżowej i na WZ. Mgr Mieczysław Kijkowski cieszył się w szkole sympatią i poważaniem jako człowiek opanowany, sumienny i pracowity. Był przyjacielem młodzieży, a dla słuchaczy WZ – nie tylko dyrektorem, ale i troskliwym opiekunem, i mądrym doradcą. Wielu z nich jemu zawdzięcza ukończenie szkoły. Po odejściu na emeryturę w r. 1982 był przez kilka lat zatrudniony na WZ jako wykładowca ekonomii. Od r. 1989 należał do Światowego Związku AK w Obwodzie Świdnica. Został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem XXX-lecia PRL, Krzyżem Partyzanckim, Krzyżem Armii Krajowej, odznaką Armii Krajowej „Akcja Burza”, otrzymywał nagrody pieniężne Ministerstwa O i W.

Zdjęcie: Monografia ZSE w Świdnicy

Tadeusz Łyżwa w Zespole Szkół Ekonomicznych został zatrudniony w 1961 roku, po odejściu na emeryturę w 1984 roku nadal prowadził lekcje z Ekonomiku i II LO w Świdnicy. Całe pokolenia uczył matematyki i przysposobienia obronnego. Lubił pracę z młodzieżą, był wychowawcą klas i opiekunem Samorządu Szkolnego. Pan Tadeusz Łyżwa zawsze był bardzo bliski sprawom i problemom młodzieży, zawsze znajdował czas dla swoich wychowanków.

Pan Tadeusz Łyżwa był człowiekiem otwartym na świat i drugiego człowieka, życzliwy, towarzyski, ujmujący. Przyjmował nasze zaproszenia na szkolne uroczystości: kolejne jubileusze szkoły, szkolne wigilie i wspólne wycieczki. Miał dar niezwykłego opowiadania o wydarzeniach z przeszłości. Dzielił się z młodszymi kolegami swoją wiedzą i doświadczeniem.

Pan Tadeusz Łyżwa przez wiele lat był prezesem Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej.

Za swoje wybitne osiągnięcia został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, Brązowym Medalem Obronności Kraju, Złotą Odznaką ZNP, Złotą Odznaką Ligi Obrony Kraju.

17. października 2019 roku w asyście Pocztu Sztandarowego pożegnaliśmy długoletniego nauczyciela Zespołu Szkół Ekonomicznych im. Wincentego Stysia Pana Tadeusza Łyżwę.

Odszedł od nas niezwykły człowiek. Pan Tadeusz Łyżwa zajmuje bardzo ważne miejsce  w ponad 70 ‑ letniej historii Zespołu Szkół Ekonomicznych.

Zdjęcie: ZSE w Świdnicy

Bogdan Zdrojewski urodził się 6 października 1932 roku w Warszawie. Ojciec Leon Zdrojewski był żołnierzem I Pułku Szwoleżerów, któremu dowodził generał Bolesław Wieniawa-Długoszewski. Od początku okupacji ojciec Bogdana Zdrojewskiego działał w konspiracji jako łącznik z wojskami w Puszczy Kampinoskiej. W tę działalność włączył swoich dwóch synów. Bogdan już jako 10 latek roznosił ulotki w specjalnie przerobionym tornistrze. Podczas jednej z akcji wpadł w ręce gestapo i trafił w Aleje Szucha. Po długich przesłuchiwaniach i biciu, z opresji wyciągnął go ojciec, który znał dobrze niemiecki. Po kapitulacji powstania Niemcy spędzili całą ludność do koszar przy Dworcu Gdańskim, a potem wywieźli do Pruszkowa. Udało im się ocaleć, a kiedy wrócili do Warszawy, zastali dom zniszczony. – Jednak nigdy nie rozważałem, czy powstanie miało sens czy nie. Wszyscy tak bardzo pragnęliśmy wolności i tak bardzo wierzyliśmy, że zwyciężymy za 2-3 dni. I nigdy ani ja, ani moja rodzina nie pogodziliśmy się z kolejną okupacją, jak przyszła w 1945 roku – mówił Bogdan Zdrojewski.

9 marca 1946 roku wyjechał wraz z rodzicami do Świdnicy, gdzie ukończył siódma klasę, a następnie Publiczną Średnią Szkołę Zawodową w 1950 roku. Pracę rozpoczął we Wrocławiu w Biurze Precyzyjno-Optycznym, a następnie przeniósł się do Warszawy podejmując pracę w tym samym przedsiębiorstwie. 15 sierpnia 1951 roku został zaprzysiężony w organizacji podziemnej “Wolność i Niezawisłość” na terenie Świdnicy. Dowódcą grupy był ps. Wojciechowski. Organizował na polecenie dowódcy grupę młodzieżową. Zadaniem grupy było zbieranie informacji na terenie Świdnicy i okolic dotyczących funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa i ich współpracowników, a także oficerów Armii Radzieckiej, ich uzbrojenia i lokalizacji broni. 9 stycznia 1953 roku został skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy we Wrocławiu na karę 15 lat więzienia, utratę praw publicznych na okres 5 lat  i konfiskatę całego mienia na rzecz skarbu państwa. W okresie od 2 lipca 1953 roku do 1 września 1955 roku przebywał w Centralnym Więzieniu w Rawiczu. 1 lipca 1961 roku został zwolniony warunkowo z odbycia reszty kary.

Ppłk Bogdan Zdrojewski był bardzo zaangażowany w pracę w związkach niepodległościowych, kombatanckich i żołnierskich m.in. Zrzeszeniu “Wolność i Niezawisłość”, Światowym Związku Żołnierzy Armii Krajowej o. Świdnica, czy Świdnickim Stowarzyszeniu Patriotycznym. Pełnił szereg funkcji. Był prezesem Obszaru Zachodniego WiN z siedzibą w Świdnicy, wiceprezesem Związku Krajowego WiN z siedzibą w Lublinie, prezesem Związku Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego o. w Świdnicy, prezesem Związku Inwalidów Wojennych o. Świdnica. Zdrojewski angażował się również w żywe lekcje historii w świdnickich szkołach, na których, jako naoczny uczestnik wydarzeń, przybliżał młodzież powojenne dzieje Polski. Śp. Ppłk Bogdan Zdrojewski był wielokrotnie odznaczony. Przyznano mu: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (17.04.2009), Złoty Krzyż Zasługi (30.07.2001), Krzyż Orderu Krzyża Niepodległości (16.07.2015), Złoty Medal za Zasługi dla Obronności Kraju (07.09.2012), Medal Stulecia Odzyskania Niepodległości (02.05.2019), Medal “Pro Patria” (13.06.2012), Medal “Pro Memoria” (30.09.2005), Medal “Pro Bono Polonia” (30.08.2019), Krzyż Obrońcy Ojczyzny, Krzyż Wolność i Niezawisłość. W 2016 roku Rada Miejska w Świdnicy uhonorowała go tytułem “Zasłużony dla Miasta Świdnicy”.

Swoim działaniem dawał świadectwo prawdziwego męstwa i honoru. Choć przeżył tak wiele, zachował pogodną naturę i ogromne poczucie humoru.

Bogdan Zdrojewski zmarł 24 stycznia 2021 roku. Miał 88 lat.

 

CZEŚĆ ICH PAMIĘCI!

Ekonomik pamięta

Od 2011 w Zespole Szkół Ekonomicznych w Świdnicy uroczyście obchodzimy to Święto, upamiętniając w ten sposób Tych, którzy odeszli, walcząc za wolość naszej Ojczyzny. Do tej pory odbywało się to poprzez organizowanie akademii z udziałem zacnych Gości – Przedstawicieli oraz samych Kombatantów Wojennych. Byliśmy zaszczyceni móc wysłuchać prawdy z ust Świadków zbrodni stalinowskich.

Niestety, ze względu na obecną sytuację pandemiczną w kraju, takie spotkania na razie nie mogą się odbywać, dlatego też  grupa uczniów z klasy 2r oraz 3TE  we wtorek 1. marca nada audycję tematyczną dla całej społeczności szkolnej.

Dodatkowo, na korytarzach powstała wystawa poświęcona „Żołnierzom” oraz wspaniałe plansze wykonane w zeszłym roku przez panią Magdalenę Czerniatowicz. Zapraszamy.

 

Źródła:

1. Gębala Daniel, Zmarł ppłk Bogdan Zdrojewski [w:] Moja Świdnica nr 2 (68) z dn. 29. stycznia 2021 roku, s. 5.
2. Grabowski Tadeusz, portal „Świdnica 24” z dnia 30. stycznia 2021 roku.
3. Stec Aleksander, Monografia Zespołu Szkół Ekonomicznych im. Wincentego Stysia w Świdnicy, Świdnica, 1996, wyd. ZSE, s. 194-195.
4. https://ekonomik.com.pl/2019/10/20/pozegnanie-pana-tadeusza-lyzwy/
5. https://www.prezydent.pl/kancelaria/zolnierze-wykleci/kim-byli-zolnierze-wykleci/

Marzena Bojanowska